Konserwacja Unikatowych Ksiąg i Rękopisów z Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu.

W ciągu 2015 roku pełnej konserwacji poddano dwa kodeksy rękopiśmienne i jeden inkunabuł ze zbiorów Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej na Wawelu. Średniowieczne kodeksy pergaminowe to unikatowe księgi liturgiczne: XI-wieczny benedykcjonał i XV-wieczny mszał. Inkunabuł powstał w 1478 roku.

To jedyna tego typu księga w Polsce, liczący sobie ponad 900 lat pomnik kultury. Jedna z kilku zachowanych do naszych czasów ksiąg wymienionych w pierwszym spisie kodeksów rękopiśmiennych kapituły krakowskiej z roku 1110. To kodeks pergaminowy, wykonany prawdopodobnie w środowisku ratyzbońskim. Kompletny, zawiera 199 kart. Oprawny w dębowe deski obleczone irchą (oprawa zachowana, z epoki). Starannie zapisany czarnym atramentem, minuskułą romańską, ręką jednego autora. Do tytułów i inicjałów użyto koloru czerwonego. W inicjałach motywy roślinne i zwierzęce. Uporządkowany zgodnie z biegiem roku liturgicznego, począwszy od Bożego Narodzenia. Jego zawartość i przeznaczenie wyjaśnia tytuł: „Księga błogosławieństw udzielonych przez biskupa nad ludem w ciągu roku”. To księga liturgiczna, zawierająca zbiór formuł uroczystego, biskupiego błogosławieństwa udzielanego podczas mszy, zawierająca błogosławieństwa („benedykcje”) osób oraz poświęcenia rzeczy i miejsc służących człowiekowi.

W kolekcji dziesięciu średniowiecznych mszałów rękopiśmiennych zachowanych w Archiwum i Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej zajmuje miejsce ostatnie. Nie wyróżnia się, jak iluminowane mszały powstałe w latach 1400-1450. Dużo od nich skromniejszy w formie. Niekompletny, liczy sobie 107 kart (od karty 49 do 156). Pergaminowy i oprawny w pergamin. Egzemplarz który był przedmiotem projektu pochodzi z XV w., spisany tuż przed początkiem epoki druku. To ostatni spośród mszałów rękopiśmiennych katedry wawelskiej. Kolejnymi są już inkunabuły. Jego stan zachowania i rodzaj zniszczeń („zaczytany”) wskazywały, że prawdopodobnie przez dziesięciolecia był używany do sprawowania liturgii w katedrze wawelskiej. Właśnie ze względu na stan zachowania, dotychczas praktycznie nieudostępniany, nigdy nie został poddany dokładniejszym badaniom.

To pierwsza edycja słynnego kompendium, które zostało ułożone alfabetycznie, jako słownik ważnych pojęć teologicznych. Napisany przez dominikanina Raineriusa Giordani z Pizy (zm. 1351 r.) ok. 1331 roku, pod wpływem dzieł Tomasza z Akwinu. Dzieło stało się bardzo popularne w XV wieku. Jest jedną z najdłuższych w historii książek spisanych w średniowieczu. Egzemplarz „Pantheologi” znajdujący się w zbiorach Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej został wydany przez Jakuba Florentinusa w Bazylei, w 1476 roku. Czerwone i niebieskie, ręczne inicjały, stanowią o unikatowości i niepowtarzalności księgi. Zachowana oprawa z epoki – brązowa skóra, ślepo tłoczona. Wewnątrz, wszyte w okładzinę księgi, dwa wcześniejsze dokumenty pergaminowe. Jeden dotyczy instalacji Tomasza Strzępińskiego na kanonię gnieźnieńską po śmierci Adama Świnki (zm. 1433 r.). Drugi dokument, zachowany we fragmencie, z czasów schizmy bazylejskiej (1431-1449), został wystawiony przez notariusza Alberta z Gniezna, przed rokiem 1449. Obydwa odzyskane dokumenty zostały wyjęte z okładziny i poddane osobnym zabiegom konserwatorskim. Zostały one włączone do zbioru dokumentów pergaminowych Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego